Od odkrycia dziury ozonowej do Protokołu montrealskiego

 

 

 

Odkrycie dziury ozonowej nad Antarktydą

Warstwa ozonowa chroni ludzi i środowisko przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym emitowanym przez słońce. Substancje chemiczne zwane substancjami zubożającymi warstwę ozonową (ODS) są uwalniane do atmosfery w sposób niekontrolowany. Substancje te niszczą stratosferyczną warstwę ozonową. W maju 1985 roku, w artykule opublikowanym w czasopiśmie Nature, naukowcy z British Antarctic Survey (BAS), Joe Farman, Brian Gardiner i Jonathan Shanklin, opisali swoje obserwacje dotyczące dużych strat ozonu nad Antarktydą. Odkrycie antarktycznej dziury ozonowej przez BAS stanowiło wczesne ostrzeżenie przed potencjalnie niebezpiecznym przerzedzeniem warstwy ozonowej na całym świecie.

Konwencja wiedeńska, wstęp do Protokołu montrealskiego

Wraz z postępem technologii, badania naukowe wskazały na narastający problem zubożenia warstwy ozonowej i jego skutki. Od lat podejmowane są działania. W odpowiedzi na to, w 1985 roku powstała Konwencja Wiedeńska o Ochronie Warstwy Ozonowej. Konwencja Wiedeńska była pierwszą konwencją podpisaną przez wszystkie zaangażowane państwa. Weszła w życie w 1988 roku i uzyskała powszechną ratyfikację w 2009 roku.
Celem Konwencji było promowanie współpracy między państwami poprzez wymianę informacji na temat wpływu działalności człowieka na warstwę ozonową. Ponieważ jednak konwencja nie jest prawnie wiążąca, Konwencja Wiedeńska nie nakłada na państwa obowiązku podejmowania działań kontrolnych w celu ochrony warstwy ozonowej. Protokół montrealski wszedł w życie w 1987 roku, aby rozwiązać ten problem.

Czym jest Protokół Montrealski?

Protokół montrealski został podpisany w 1987 roku i wszedł w życie w 1989 roku. Początkowo podpisało go 46 krajów, a obecnie ma prawie 200 sygnatariuszy. Protokół montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową to globalne porozumienie mające na celu ochronę warstwy ozonowej Ziemi poprzez stopniowe wycofywanie chemikaliów, które ją zubożają. Protokół montrealski to uniwersalny traktat regulujący produkcję i zużycie blisko 100 sztucznych substancji chemicznych, zwanych substancjami zubożającymi warstwę ozonową (ODS).

Co mówi Protokół montrealski?

Protokół montrealski stopniowo ogranicza zużycie i produkcję różnych substancji zubożających warstwę ozonową, z różnymi harmonogramami dla krajów rozwiniętych i rozwijających się (zwanych dalej „krajami Artykułu 5”). Zgodnie z tym traktatem wszystkie strony mają określone obowiązki związane z wycofywaniem różnych grup substancji zubożających warstwę ozonową, kontrolą handlu nimi, corocznym raportowaniem danych, krajowymi systemami licencjonowania w celu kontroli importu i eksportu substancji zubożających warstwę ozonową oraz innymi kwestiami. Kraje rozwijające się i rozwinięte mają równe, ale zróżnicowane obowiązki, ale co najważniejsze, obie grupy krajów mają wiążące, określone w czasie i mierzalne zobowiązania.

Substancje kontrolowane na mocy Protokołu montrealskiego

Załączniki A (freony, halony)
Załączniki B (inne całkowicie halogenowane freony, czterochlorek węgla, metylochloroform)
Załączniki C (HCFC)
Załączniki E (bromek metylu)
Załączniki F (HFC)

Protokół montrealski jest wspierany przez Sekretariat ds. Ozonu Programu Środowiskowego ONZ

Traktat ewoluuje z czasem w świetle nowych osiągnięć naukowych, technicznych i gospodarczych, a także jest stale nowelizowany i dostosowywany. Spotkanie Stron jest organem zarządzającym traktatem, a wsparcie techniczne zapewnia Otwarta Grupa Robocza, która spotyka się corocznie. Strony korzystają ze wsparcia Sekretariatu ds. Ozonu, który ma siedzibę w siedzibie Programu Środowiskowego Narodów Zjednoczonych w Nairobi w Kenii.