از کشف سوراخ لایه اوزون تا پروتکل مونترال

 

 

 

کشف سوراخ لایه اوزون در قطب جنوب

لایه اوزون از انسان‌ها و محیط زیست در برابر سطوح مضر تابش فرابنفش خورشید محافظت می‌کند. مواد شیمیایی که به عنوان مواد تخریب‌کننده اوزون (ODS) شناخته می‌شوند، پیش از این به طور کنترل نشده‌ای در جو آزاد می‌شدند. این مواد شیمیایی به لایه اوزون استراتوسفر آسیب می‌رسانند. در ماه مه ۱۹۸۵، دانشمندان جو فارمن، برایان گاردینر و جاناتان شانکلین، در مجله Nature British Antarctic Survey (BAS) مشاهدات خود را در مورد از دست رفتن مقدار زیادی از اوزون بر فراز قطب جنوب شرح دادند. کشف سوراخ اوزون قطب جنوب توسط BAS هشدار اولیه‌ای در مورد نازک شدن بالقوه خطرناک لایه اوزون در سراسر جهان ارائه داد.

کنوانسیون وین، مقدمه‌ای بر پروتکل مونترال

با پیشرفت فناوری، مطالعات علمی به مشکل نوظهور و تأثیرات تخریب لایه ازن اشاره کردند. اقداماتی برای سال‌ها در حال انجام است. در سال ۱۹۸۵، کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه ازن در پاسخ به این موضوع ایجاد شد. کنوانسیون وین اولین کنوانسیون از هر نوع بود که توسط هر کشور درگیر امضا شد، در سال ۱۹۸۸ لازم‌الاجرا شد و در سال ۲۰۰۹ به تصویب جهانی رسید.
هدف این کنوانسیون، ارتقای همکاری بین ملت‌ها از طریق تبادل اطلاعات در مورد اثرات فعالیت‌های انسانی بر لایه اوزون بود. اما از آنجا که این کنوانسیون از نظر قانونی الزام‌آور نیست، کنوانسیون وین کشورها را ملزم به انجام اقدامات کنترلی برای حفاظت از لایه اوزون نمی‌کند. پروتکل مونترال در سال ۱۹۸۷ برای رسیدگی به این موضوع تدوین شد.

پروتکل مونترال چیست؟

پروتکل مونترال در سال ۱۹۸۷ امضا و در سال ۱۹۸۹ لازم‌الاجرا شد. در ابتدا توسط ۴۶ کشور امضا شد، این معاهده اکنون نزدیک به ۲۰۰ امضاکننده دارد. پروتکل مونترال در مورد موادی که لایه اوزون را تخریب می‌کنند، یک توافق جهانی برای محافظت از لایه اوزون زمین با حذف تدریجی مواد شیمیایی است که آن را تخریب می‌کنند. پروتکل مونترال یک معاهده جهانی است که تولید و مصرف نزدیک به ۱۰۰ ماده شیمیایی ساخته دست بشر را که به عنوان مواد تخریب‌کننده لایه اوزون (ODS) شناخته می‌شوند، تنظیم می‌کند.

پروتکل مونترال چه می‌گوید؟

پروتکل مونترال، مصرف و تولید مواد ODS مختلف را به صورت مرحله‌ای و با جدول زمانی متفاوت برای کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه (که به عنوان «کشورهای ماده ۵» شناخته می‌شوند) کاهش می‌دهد. بر اساس این معاهده، همه طرف‌ها مسئولیت‌های خاصی در رابطه با حذف تدریجی گروه‌های مختلف ODS، کنترل تجارت ODS، گزارش سالانه داده‌ها، سیستم‌های صدور مجوز ملی برای کنترل واردات و صادرات ODS و سایر موارد دارند. کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته مسئولیت‌های برابر اما متفاوتی دارند، اما مهمتر از همه، هر دو گروه از کشورها تعهدات الزام‌آور، زمان‌بندی‌شده و قابل اندازه‌گیری دارند.

مواد تحت کنترل پروتکل مونترال

پیوست‌های الف (CFCها، هالون‌ها)
پیوست‌های ب (سایر CFC های کاملاً هالوژنه، تتراکلرید کربن، متیل کلروفرم)
پیوست‌های ج (HCFCها)
پیوست‌های E (متیل بروماید)
پیوست‌های و (HFCها)

پروتکل مونترال توسط دبیرخانه اوزون برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد پشتیبانی می‌شود

این معاهده با توجه به پیشرفت‌های جدید علمی، فنی و اقتصادی در طول زمان تکامل می‌یابد و همچنان در حال اصلاح و تنظیم است. اجلاس طرفین، نهاد حاکمیتی این معاهده است که پشتیبانی فنی آن توسط یک گروه کاری نامحدود ارائه می‌شود که هر دو به صورت سالانه تشکیل جلسه می‌دهند. طرفین توسط دبیرخانه اوزون که در دفتر مرکزی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد در نایروبی، کنیا مستقر است، یاری می‌شوند.